Spoorwegbotanie is een term die in de jaren zestig werd geïntroduceerd door de bekende botanicus Westhoff (1916 –2001). Bioloog én donateur van de Miljoenenlijn Maurice Martens, heeft nog les van hem gehad. De spoorwegbotanie langs het spoor van de Miljoenenlijn maakt de wandelingen van Maurice tot kleine veldexcursies. Zijn liefde voor treinen én planten komen hier samen.

“De natuur begint zodra je de voordeur uitstapt”, is het credo van Maurice. Zittend op het zonnige terras van Brasserie Perron 4 ziet hij meteen enkele interessante stoepplanten, maar het spoor herbergt de echt zeldzame soorten. “De natuur langs dit spoor is een pareltje. De omstandigheden zijn zo specifiek, daar kunnen lang niet alle soorten overleven. Daarom – én omdat treinen zaden verspreiden – komen er juist heel zeldzame soorten voor, zoals bijvoorbeeld de Kleine bergsteentijm. Dat is dé plant van de Miljoenenlijn.” 

Verstekeling
Deze tijmsoort wist zich als eerste in Simpelveld te vestigen en floreert daar nog steeds. Maurice legt uit: “Het is een mediterrane plant, waarvan de zaden waarschijnlijk ooit een keer zijn meegereisd met een trein uit Zuid-Europa. Die uitwisseling van zaden per spoor gebeurt al zo lang er treinen rijden, maar niet iedere plant kan zich vestigen in het nieuwe klimaat. De Kleine bergsteentijm voelt zich hier wel thuis. Er is weinig concurrentie, want de omstandigheden zijn niet makkelijk.”

Overlevers
De meeste planten langs het spoor van de Miljoenenlijn zijn echte overlevers. De stenen tussen de rails – ook wel ballast genoemd – bieden amper grond, voedingsstoffen en houvast. In de zomer kan het loeiheet worden en in de winter stervenskoud. Waar de meeste planten afhaken, ziet een enkeling een kans op overleven. “De Kleine bergsteentijm is daar één van. Langs het spoor in Simpelveld vestigen ook andere soorten die zeldzaam zijn in Nederland. Slangenkruid en Gele kamille zijn hier ook goede voorbeelden van.” Verblijvend in zijn vakantiehuis tegenover de Miljoenenlijn, maakt Maurice geregeld een ommetje langs het spoor. “Tussen de rails ben ik nooit gekropen, want eigenlijk kun je de meeste bijzondere soorten al vanaf het pad zien groeien. Alleen die Kalkhoornbloem ben ik nog steeds niet tegengekomen…” In 1991verscheen er een boek waarin het emplacement van Simpelveld werd beschreven als ‘het mekka van de spoorwegflora’. Maurice droeg zijn eigen steentje bij aan de recentere uitgave Stadsflora van de Lage Landen (Ton Denters, 2020), waarvan hij de auteur wist te overtuigen dat Simpelveld met recht twee volle pagina’s verdiende.

Exotisch
Naast de favoriete spoorplanten van Maurice – Kleine bergsteentijm, Slangenkruid en Gele kamille – is er nog een aantal soorten waar de Miljoenenlijn trots op mag zijn. Tot de verbeelding spreken het Klein liefdegras, de Koningskaars en de Brandpastinaak (een mediterraan broertje van die vergeten groente). De grote populatie wilde marjolein laat het er in de zomer zelfs geuren naar de Provence. Deze ‘exoten’ brengen een stukje Zuid-Europa naar de Miljoenenlijn en weten zich te handhaven, ondanks de barre condities langs het spoor. We nemen het advies van Maurice ter harte: “Ga er goed mee om, want de Miljoenenlijn heeft een botanische parel in handen.”

Kom ook onze spoorwegflora ontdekken. Maak alvast kennis met de Kleine bergsteentijm op Flora van Nederland. Stippel een wandelroute uit en blijf op de paden. Veel plezier!

Maurice Martens van Flora van Nederland

Ik wil meer weten over de Miljoenenlijn.

Bron: Artikel Botanische schatkamer langs het spoor - Miljoenenlijn Expresse 137 (april 2025).